De afgelopen twee weken kwamen lidstaten van het Non-Proliferatieverdrag (NPV) en maatschappelijke organisaties in Wenen bijeen om te praten over de manier waarop het verdrag moet worden geïnterpreteerd en opgevolgd. De voorspelling van kernwapenstaten en een aantal bondgenoten dat de recent gestarte VN-onderhandelingen over kernwapenverbod deze bijeenkomst in de war zouden schoppen, is niet uitgekomen. Het verloop van deze NPV PrepCom was –helaas- niet verrassend. Als we goed luisteren naar de woorden van de kernwapenstaten en hun bondgenoten hebben we nog een lange weg te gaan. Een meerderheid van landen vindt dat het tijd wordt om deze vicieuze cirkel te doorbreken.
In Wenen is opnieuw gekeken naar de naleving van de afspraken over vreedzame toepassingen van kernenergie, non-proliferatie en ontwapening zoals vastgelegd in het verdrag. In 2000 werd tijdens de NPV Review Conference een ambitieus stappenplan aangenomen om tot wereldwijde nucleaire ontwapening te komen, het zogenaamde 13-stappenplan. In 2010 vertaalde zich dat het ‘2010 Action Plan’. PAX publiceerde tijdens de NPV PrepCom een paper met een terugblik op deze actieplannen en welke stappen nog gezet moeten worden. Dat er nog veel moet gebeuren om deze plannen in werking te zien, blijkt ook weer uit de bijeenkomsten van deze NPV PrepCom in Wenen.
Hoewel kernwapenstaten en bondgenoten zeggen uiteindelijk te streven naar een kernwapenvrije wereld, blijven concrete stappen en toezeggingen uit. NPV-conferenties staan keer op keer in het kader van tegenstrijdige boodschappen. In 2012 hadden we een paar van deze tegenstrijdigheden op een rijtje gezet, helaas kwamen ook de afgelopen twee weken de meeste uit dit rijtje weer naar voren. Terwijl een meerderheid zegt dat de modernisering van het kernwapenarsenaal bijdraagt aan een nieuwe wapenwedloop en ingaat tegen de afspraken over de reductie van het kernwapenarsenaal, zeggen kernwapenstaten dat de modernisering is ingezet vanwege ‘safety and security’ redenen. Tijdens de NPV PrepCom in Wenen bekritiseerde de VS de modernisering van het kernwapenarsenaal andere kernwapenstaten, dit terwijl de VS onlangs nog het duurste en meest uitgebreide moderniseringsprogramma heeft ingezet. Het VK gaf aan zich zorgen te maken over de Russische uitlatingen over het gebruik van kernwapens, terwijl de Britse premier Theresa May vorig jaar nog openlijk toegaf goedkeuring te geven aan een kernwapenaanval dat tienduizenden mensen het leven zou kosten.
Het was de taak aan de voorzitter van de conferentie, de Nederlandse Ambassadeur Van Der Kwast, om deze discussies vast te leggen in een voorlopige samenvatting. Vandaag konden alle landen hun laatste input geven op de tekst, hieronder een aantal punten die door het merendeel van lidstaten is genoemd om mee te nemen in de definitieve samenvatting van de conferentie:
- In de loop der jaren is de aandacht gegroeid voor de humanitaire gevolgen van het gebruik van kernwapens, op welke manier dan ook. Tijdens de NPV PrepCom werden tijdens aparte bijeenkomsten diverse scenario’s geschetst van mogelijke aanvallen op militaire vliegbasissen of steden. Veel landen riepen op dat in de samenvatting van de conferentie hier voldoende aandacht aan gegeven moet worden, vanwege de groeiende kennis over de onomkeerbare gevolgen van het gebruik van kernwapens op mens, milieu en economie, en vanwege de belangrijke conclusie dat er bij een nucleaire aanval op geen enkele manier adequate hulp gegeven kan worden.
- Diverse landen gaven aan dat er in de volgende NPV-bijeenkomsten meer tijd en aandacht moet gaan naar vraagstukken rondom Noord Korea en massavernietigingswapenvrije zone in het Midden Oosten.
- Afgelopen maart zijn de onderhandelingen over het kernwapenverbod begonnen. De VS, Frankrijk en het VK gaven aan dit proces niet te steunen. Rusland gaf aan de motivatie achter het onderhandelingsproces van het verbodsverdrag te snappen, maar waarschuwde dat het verbod het NPV niet in mag gevaar brengen. Daartegenover stond een meerderheid van landen die vonden dat duidelijk vermeld moet worden dat het overgrote merendeel van de NPV-lidstaten dit onderhandelingsproces ondersteunt. Het kernwapenverbod wordt niet alleen als aanvulling op het NPV gezien, maar ook als een belangrijke bijdrage voor de internationale vrede en veiligheid.
- Ook is door meerdere landen gevraagd om meer aandacht te besteden aan gender en kernwapens en de disproportionele gevolgen van radioactieve straling voor vrouwen.
Het is nu aan de voorzitter van deze NPV PrepCom om het commentaar van vandaag te verwerken in een definitief rapport, dat de basis zal vormen van de volgende bijeenkomst over het NPV (van 23 april t/m 4 mei 2018 in Genève). De volgende internationale bijeenkomst over nucleaire ontwapening zijn de VN-onderhandelingen over het wereldwijde kernwapenverbod in New York.
Het kernwapenverbod wordt door de meeste kernwapenstaten en bondgenoten beschreven als ‘gevaar voor het NPV’, terwijl alle andere landen benadrukken dat het verbod juist het NPV zal versterken. De rustig verlopen PrepCom in Wenen is daarom een goede start én motivatie voor de tweede ronde onderhandelingen over het verbod, die op 15 juni a.s. van start gaan.
Meer weten over wat kernwapenstaten en niet-kernwapenstaten precies in Wenen hebben gezegd? Bekijk hier de uitgebreide rapporten en analyses van onze internationale partner Reaching Critical Will, die alle internationale bijeenkomsten over het NPV, kernwapenverbod en andere ontwapeningsvraagstukken vastleggen. Bekijk ook hier onze eerdere blogs over de NPV PrepCom.