Vandaag spraken PAX, Het Nederlandse Rode Kruis en Article 36 met het Nederlandse parlement over kernwapens.
Op verzoek van PvdA Kamerlid Michiel Servaes organiseerde de Kamer een hoorzitting over de Nederlandse inzet bij de aanstaande Herzieningsconferentie van het Non-proliferatieverdrag (NPT). Genodigde sprekers waren onze eigen Krista van Velzen, Boukje Pieters van het Rode Kruis en Thomas Nash van de in Londen gevestigde organisatie Article 36. De NAVO was gevraagd een vierde spreker te leveren maar sloeg dat aanbod af.
De bijeenkomst werd voorgezeten door VVD-kamerlid Han ten Broeke en bijgewoond door Michiel Servaes (PvdA) en Harry van Bommel (SP).
Boukje Pieters van het Nederlandse Rode Kruis schetste voor de aanwezigen de gevolgen van kernwapens, onder meer door voor te lezen uit het Rode Kruis rapport daags na de nucleaire explosie in Hiroshima in 1945. Ze herhaalde dat het Rode Kruis de inzet van kernwapens onverenigbaar acht met het internationaal recht. De afgelopen jaren zijn er meerder internationale conferenties belegd om informatie uit te wisselen over de humanitaire gevolgen van het gebruik van kernwapens. Tijdens die conferenties in Oslo, Nayarit en Wenen werd onder meer geconcludeerd dat ook een relatief bescheiden nucleaire oorlog wereldwijde humanitaire gevolgen zal hebben; dat adequate hulp aan slachtoffers onmogelijk is en dat de inzet van kernwapens in alle gevallen onverenigbaar is met het internationaal humanitair recht.
Krista van Velzen van PAX benadrukte dat het Nederlandse parlement de afgelopen jaren meerdere moties heeft ingediend die de regering de mogelijkheid gaven om serieuze stappen te zetten op weg naar een wereld zonder kernwapens. Nederland liet na op een aantal punten een positieve bijdrage te leveren: Steun aan onderhandelingen over een verbod op kernwapens, het terugdringen van de rol van kernwapens in nationaal defensiebeleid, meer transparantie over de kernwapens in Nederland – allemaal kansen die de regering in de afgelopen jaren liet schieten, ondanks signalen uit de samenleving en moties van het parlement.
Krista wees erop dat bij andere wapensystemen, zoals clustermunitie, chemische wapens en landmijnen, er eerst een juridisch verbod werd uitonderhandeld, voordat alle landen overgingen tot eliminatie van wapens. En ze gaf aan niet te begrijpen waar de huidige regering het idee vandaan haalt dat dit bij kernwapens niet zo zou werken – daarmee reagerend op statements van de regering waarin gesteld wordt dat een verbod op kernwapens pas besproken kan worden als alle landen hun kernwapens hebben opgegeven.
Vragen aan Boukje Pieters en Krista van de aanwezige Kamerleden gingen deels over de huidige spanningen met Rusland en hoe die een eventueel verbod op kernwapens in de weg staan. Krista legde uit dat de spanningen met Rusland juist laten zien dat landen met kernwapens moeilijk ter verantwoording kunnen worden geroepen. Dat zolang er kernwapens zijn, kernwapenstaten zullen dreigen met deze wapens en ze wees erop dat een paar jaar geleden, toen de spanningen met Rusland er niet waren, de kernwapenstaten ook weigerden te praten over een verbod op kernwapens.
Andere vragen van de Kamerleden gingen over de haalbaarheid van Nederlandse deelname aan onderhandelingen over een verbod. Onder andere werd de vraag gesteld of er alleen gesproken wordt over een alomvattend verbod of dat er afgeslankte alternatieven worden overwogen die voor een NAVO-lidstaat als Nederland mogelijk makkelijker bespreekbaar zijn. Krista van Velzen gaf aan weinig te zien in een afgeslankt verbod.
De derde spreker, Thomas Nash van Article 36, schetste hoe landen die nu nog op geloven in het belang van kernwapens voor hun defensie te maken hebben met een cognitieve dissonant. Ze geloven dat eigen kernwapens de wereld veiliger maken en verdedigen de strategie die daarbij hoort: Het dreigen met onvoorstelbaar humanitair leed. Tegelijkertijd ontkennen ze deze logica wanneer gebruikt door andere landen. Landen als Nederland, zo stelde hij, erkennen wel dat een wereld zonder kernwapens beter is maar ontkennen dat ze zelf stappen kunnen en moeten nemen om die wereld te bereiken.
Thomas Nash was een aantal jaar geleden nauw betrokken bij de totstandkoming van het clustermunitieverdrag en hij herinnerde de aanwezigen eraan dat ook bij dat proces, eerst door een hoop landen, waaronder Nederland, werd gezegd dat een verbod niet haalbaar of zelfs niet wenselijk was. Bij kernwapens zal het niet anders gaan. Het internationale diplomatieke proces dat zal leiden tot een internationaal verdrag dat kernwapens verbiedt is in de lanceer-fase, volgens Nash. Hij verwacht dat een grote groep landen nog voor het einde van het jaar zal beginnen met onderhandelingen over zo’n verdrag. Hij sprak zijn vertrouwen uit dat Nederland bij die onderhandelingen aan zal schuiven, en stelde dat Nederland uitstekend gepositioneerd is om een brugfunctie te vervullen tussen de kernwapenstaten enerzijds, die als de dood lijken voor een verbod op kernwapens en de grote groep niet kernwapenstaten anderzijds die niet langer wensen te leven met het dreigement van kernwapens.
Veel van de besproken ideeën en argumenten tijdens de hoorzitting worden verder uitgediept in het Beleidsadvies dat PAX vandaag aan Kamerleden uitdeelde. De Hoorzitting van vandaag diende als voorbereiding op het Algemeen Overleg van de Tweede Kamer van komende donderdag, waar de Kamer de inzet van Nederland tijdens de Herzieningsconferentie zal bespreken met de regering.
De drie vandaag aanwezige Kamerleden zullen dit weekend naar New York afreizen om het begin van de Herzieningsconferentie bij te wonen. Namens PAX zullen Wilbert van der Zeijden en Susi Snyder daar ook zijn. PAX vindt dat Nederland bij de aanstaande Herzieningsconferentie net als 155 andere landen een gezamenlijk statement moet steunen dat stelt dat elk gebruik van kernwapens onacceptabele humanitaire gevolgen met zich mee brengt. Ook vindt PAX dat Nederland haar steun uit moet spreken voor wat de ‘Austrian Pledge’ wordt genoemd – een document waarin landen beloven alles in het werk te stellen om een juridisch verbod op kernwapens – dat nu nog ontbreekt – voor elkaar te boksen in de nabije toekomst. 68 landen hebben die Pledge al gesteund, de verwachting is dat velen binnenkort zullen volgen. De herzieningsconferentie biedt Nederland de kans om ook steun aan deze Pledge uit te spreken.