Tijdens de NAVO-top in Chicago op 20 en 21 mei staat het defensie- en afschrikkingsbeleid van de verdragsorganisatie op de agenda. Er wordt onder meer besloten over de toekomst van de Amerikaanse kernwapens in vijf Europese landen, waaronder Nederland. Bronnen binnen de NAVO voorspellen dat er op dit gebied weinig zal veranderen. Omdat enkele NAVO-landen de vermindering van het aantal kernwapens op Europees grondgebied blokkeren, zou een beslissing om de kernwapens terug te sturen naar de VS niet tot de mogelijkheden behoren. De NAVO beroept zich bij haar besluitvorming namelijk op consensus: alle lidstaten moeten het met elkaar eens zijn, of anders gebeurt er niks.
Door Wilbert van der Zeijden
Consensus is binnen de NAVO echter geen formele eis, maar slechts een politieke keuze. Bij de beslissing van de VS om haar kernwapens uit Griekenland en het Verenigd Koninkrijk te verwijderen, speelde consensus ook geen rol; deze beslissing werd bilateraal genomen. De door de NAVO uitgedragen voorwaarde dat alleen in consensus besloten kan worden over de toekomst van kernwapens in Europa klopt dus niet.
Tijdens een Kamerdebat op 12 april over kernwapens werd gelukkig duidelijk dat steeds meer Nederlandse politieke partijen – in ieder geval PvdA, GroenLinks en SP – zich dit realiseren, en dat ze bezorgd zijn over het feit dat de NAVO de Nederlandse wensen over kernwapens stelselmatig negeert. Sommige partijen hebben inmiddels gevraagd om een datum vast te stellen waarop de kernwapens uit Nederland worden verwijderd en, indien nodig, om dit dan maar zonder NAVO-consensus te doen. Deze partijen willen van de wapens af voordat Nederland moet beginnen met het investeren in moderniseren ervan. Het is vanuit de wens om politieke eenheid uit te stralen dat de NAVO tot nu toe alleen verandering op basis van consensus heeft gewild. Maar door angstig vast te houden aan een consensus die door de meerderheid van de NAVO-landen niet wordt gesteund, ondermijnt de NAVO op langere termijn juist die politieke eenheid van de alliantie.
Nederland moet de NAVO niet opnieuw de kans geven de legitieme en breed gedragen wens van Nederland om eindelijk kernwapenvrij te worden, te dwarsbomen. Als de NAVO weer niet in staat blijkt te doen wat nodig is, moet Nederland datgene doen waar het formeel het recht toe heeft: namelijk rechtstreeks met de VS onderhandelen over de verwijdering van de ongeveer 20 Amerikaanse kernwapens van vliegbasis Volkel. NAVO-partners kunnen wel druk uitoefenen op Nederland om zich toch te onderwerpen aan consensus. Maar als Nederland besluit dat het genoeg is geweest en de kernwapens het land uit moeten, heeft de NAVO geen enkel middel om dit tegen te houden.