Kernwapens en het recht op leven: PAX dient rapport in bij VN over Nederland

Vandaag heeft PAX een inbreng ingediend voor de Universele Periodieke Evaluatie (Universal Periodic Review – UPR) van Nederland. De UPR is een uniek mechanisme van de Verenigde Naties (VN) dat de mensenrechtensituatie van lidstaten onder de loep neemt en aanbevelingen doet om deze te verbeteren. In haar inbreng roept PAX de Nederlandse regering op zich aan te sluiten bij het Verdrag Inzake het Verbod op Kernwapens (TPNW) en Amerikaanse kernbommen uit Nederland te verwijderen.  

Wat is de relatie tussen nucleaire ontwapening en mensenrechten? Om deze vraag te beantwoorden moet algemene aanbeveling (General Recommendation) No. 36 over het recht op leven van het Mensenrechtencomité nader worden bestudeerd. Daarin stelt het Comité: 

Het dreigen met of het gebruik van massavernietigingswapens, in het bijzonder kernwapens, die een niet-onderscheidende werking hebben en in hun aard op catastrofale wijze de vernietiging van menselijk leven veroorzaken, is onverenigbaar met het recht op leven en zou onder het internationaal recht als misdaad kunnen worden aangemerkt. Lidstaten moeten alle nodige maatregelen treffen om de verspreiding van massavernietigingswapens te stoppen, waaronder maatregelen ter voorkoming van de aanschaf van deze wapens door niet-statelijke actoren, zich onthouden van het ontwikkelen, produceren, testen, aanschaffen, bevoorraden, verkopen, overdragen en gebruik, bestaande voorraden vernietigen, en gepaste maatregelen treffen ter voorkoming van onopzettelijk gebruik, overeenkomstig hun internationale verplichtingen. Ook dienen ze hun internationale verplichtingen na te komen om in goed vertrouwen onderhandelingen te voeren om de doelstelling van nucleaire ontwapening onder strikte en doeltreffende internationale controle te verwezenlijken, en te zorgen voor passende genoegdoening voor slachtoffers wiens recht op leven is of wordt aangetast door het testen of het gebruik van massavernietigingswapens, overeenkomstig de principes van internationale verantwoordelijkheid.    

Er bestaat dus een duidelijke link tussen kernwapens en mensenrechtenverplichtingen, in het bijzonder met betrekking tot het recht op leven, zoals erkend onder het Internationaal Verdrag Inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (IVBPR). Zoals wordt geconcludeerd door het Mensenrechtencomité, elk gebruik of dreiging met het gebruik van kernwapens is in strijd met dit niet-opschortbare recht en zou als internationale misdaad kunnen worden berecht. Andere relevante mensenrechten zijn het verbod op onmenselijke of vernederende behandeling, het eigendomsrecht alsook mensenrechtenschending die voortvloeien uit het testen van kernwapens.  

Nederland is een van de vijf NAVO-landen die nog steeds Amerikaanse kernwapens op haar grondgebied heeft liggen, in het kader van een ”nuclear-sharing” overeenkomst. Met de komst van nieuwe F-35 Joint Strike Fighter (JSF) toestellen naar vliegbasis Volkel eind juni 2022, zullen deze bommen worden vervangen door B-61-22 modellen. Deze gemoderniseerde bommen kunnen met meer precisie ook tegen kleinere doelwitten worden gebruikt. Het risico dat deze geavanceerde bommen zullen worden ingezet wordt hiermee alleen maar groter, met rampzalige humanitaire gevolgen. 

Zoals PAX benadrukt in het ingediende rapport, vormen kernwapens een directe en constante bedreiging voor mens en milieu. De huidige oorlog in Oekraïne toont alleen maar aan dat deze massavernietigingswapens de vrede niet bewaren, maar daden van agressie tegen andere landen mogelijk maken. PAX roept de Nederlandse regering daarom op alle kernwapens uit Nederland te verwijderen.  

Daarnaast roept PAX de Nederlandse regering nogmaals op het VN-Kernwapenverbod te ondertekenen en te ratificeren. Dit is het enige alomvattende, juridisch bindende verdrag dat de ontwikkeling, het bezit, het gebruik en het dreigen met het gebruik van kernwapens verbiedt en een duidelijk kader voor de controleerbare ontmanteling van deze wapens bevat. De recente dreigingen uit Rusland om kernwapens in te zetten onderschrijven de noodzaak voor landen om betekenisvolle stappen te zetten richting nucleaire ontwapening en zo snel mogelijk zich bij verdrag aan te sluiten.  

Als belangrijke eerste stap hiernaartoe zou Nederland de eerste vergadering van lidstaten over het VN-Kernwapenverbod moeten bijwonen. Deze zal van 21 t/m 23 juni in Wenen plaatsvinden.  

Het door PAX ingediende rapport is hier (in het Engels) te lezen. De officiële evaluatie van Nederland zal als onderdeel van de 41ste cyclus van het UPR mechanisme in november 2022 plaatsvinden.