De deze week aangetreden regering van Noorwegen heeft als eerste NAVO-lidstaat aangekondigd als waarnemer deel te nemen aan de vergadering van staten die zijn aangesloten bij het anti-kernwapenverdrag. Ook wil de Noorse regering stappen zetten om autonome wapensystemen te reguleren. De stappen zijn in lijn met de doelen van PAX en onze partnerorganisaties die in Noorwegen campagne voeren rond ontwapening. PAX vindt dan ook dat Nederland tenminste vergelijkbare stappen zou moeten zetten.
In Noorwegen vonden afgelopen september verkiezingen plaats en deze week presenteerden de Arbeiderspartiet en de Senterpartiet hun regeringsverklaring. In de regeringsverklaring stellen de twee partijen het volgende (informele vertaling):
De regering wil:
- Het internationale werk op wapenbeheersing en ontwapening verder brengen en zorgen dat de verbodsverdragen voor clustermunitie en landmijnen worden nageleefd, en de stappen zetten die nodig zijn om de ontwikkeling van autonome wapensystemen te reguleren.
- De inspanningen van Noorwegen voor nucleaire ontwapening vergroten, het initiatief nemen om zich te richten op de humanitaire gevolgen van kernwapens en met landen binnen en buiten de NAVO werken aan een kernwapenvrije wereld.
- Dat Noorwegen als waarnemer deelneemt aan de vergadering van staten van het Verdrag inzake het Verbod op kernwapens.
De hele verklaring kun je (in het Noors) hier vinden.
Wat betekent deze stap voor nucleaire ontwapening?
Het anti-kernwapenverdrag waar de Noorse regering hier over spreekt, verbiedt kernwapens volledig. NAVO-lidstaten met kernwapens, zoals de VS, het VK en Frankrijk, willen daarom niks van het verdrag weten. Ze houden vol dat ze onder de paraplu van een ander verdrag, het Non-Proliferatie Verdrag, aan ontwapening willen werken. Dát verdrag heeft echter nooit echte ontwapening opgeleverd. Andere NAVO-landen, waaronder ook Nederland, volgen tot nu toe die lijn. Wel heeft de Belgische regering al aangegeven te willen onderzoeken hoe het anti-kernwapenverdrag kan bijdragen aan ontwapening. En nu zet NAVO-lid Noorwegen dus een volgende stap door als waarnemer de eerste vergadering van staten bij het verdrag bij te wonen. Noorwegen zoekt nu duidelijk actief naar alle mogelijke manieren om verder te komen met ontwapening en zet als eerste NAVO lid deze stap.
Wat moet Nederland doen?
Natuurlijk moeten NAVO-lidstaten als Noorwegen, en ook Nederland, het anti-kernwapenverdrag gewoon ondertekenen in ratificeren. Uit opiniepeilingen blijkt dat 78% van de Nederlandse bevolking vóór ondertekening is. Nederland beschikt nota bene nog over Amerikaanse kernwapens. Die liggen op de vliegbasis in Volkel en moeten daar zo snel mogelijk weg. Nederland kan, met landen als Noorwegen en België, een brugfunctie vervullen tussen de landen die het anti-kernwapenverdrag hebben getekend, en de NAVO-landen die vasthouden aan hun kernwapens. Stap één daarbij is zelf aansluiten bij het verdrag, of als dat niet kan tenminste als waarnemer aansluiten.
In 2013 was Noorwegen gastheer van een conferentie over de catastrofale humanitaire consequenties van gebruik van kernwapens. Die conferentie bereidde de weg voor de onderhandelingen voor het anti-kernwapenverdrag. Nederland was bij die conferentie, en nam ook deel aan de onderhandelingen voor het anti-kernwapenverdrag. Noorwegen sluit zich nu als waarnemer bij de eerste vergadering van staten rond dat verdrag aan, net als bijvoorbeeld Finland, Zweden en Zwitserland. Hoog tijd dat Nederland dat ook doet.