Kernwapens zijn de enige massavernietigingswapens die niet verboden zijn door een internationaal verdrag. Maar daar komt nu verandering in. Tijdens de slotsessie van de Verenigde Naties Open Ended Working Group over nucleaire ontwapening (OEWG) heeft een overgrote meerderheid van landen aanbevolen dat de aankomende Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in het kader moet staan van de start van onderhandelingen over een internationaal verbod op kernwapens in 2017.
Onderhandelingen in 2017
Na meer dan twintig jaar van weinig vooruitgang, betekent de uitslag van deze VN werkgroep een doorbraak in het internationale debat over nucleaire ontwapening. Maar liefst 107 landen stemden voor het volgende voorstel:
“Een bijeenroeping door de Algemene Vergadering voor een conferentie in 2017 open voor alle staten, internationale organisaties en het maatschappelijk middenveld, om te onderhandelen over een juridisch bindend instrument om kernwapens te verbieden, leidend naar hun totale eliminatie.”
Het was een groep van Pacific-eilanden, jarenlang doelwit van nucleaire testen, die het voorstel als eerste aankondigden. Diplomaten deelden persoonlijke verhalen van vrienden en familieleden die nooit naar meer naar huis kunnen omdat hun grondgebied voor duizenden jaren onbewoonbaar zijn geworden.
Groepen uit Afrika (54 leden), Latijns-Amerika (33 leden) en het Caribisch gebied (33 leden) hebben hun steun uitgesproken voor een conferentie in 2017. Voor de eerste keer heeft ook de ASEAN-groep (11 leden) hun collectieve stem toegevoegd aan deze oproep.
Het is nu aan de aankomende vergadering van de Eerste Commissie van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties om deze aanbeveling aan te nemen.
De stemming: 68 voor, 22 tegen, 13 onthouding
De aanbeveling voor de Algemene Vergadering om in 2017 te gaan onderhandelen over een internationaal verbod werd door een aantal staten tegen gewerkt. Australië riep op tot een stemming over de aanbeveling en het rapport.
De procedure is echter simpel: als een meerderheid van de aanwezigen “ja” stemt, wordt het voorstel opgenomen. Het was al snel duidelijk: een ruime meerderheid wil een conferentie in 2017.
Humanitaire impact
Deze doorbraak is het resultaat van het nieuwe wereldwijde debat over nucleaire ontwapening. In 2013 was Noorwegen gastheer van de eerste conferentie over de humanitaire gevolgen van kernwapens en plaatste hiermee het effect van kernwapens op mens en milieu centraal.
In totaal werden drie conferenties gehouden over de humanitaire gevolgen van kernwapens (Noorwegen, Mexico, Oostenrijk). Tijdens deze conferenties keken overheden samen met de academische wereld en het maatschappelijk middenveld naar onderzoeken over wat kernwapens kunnen aanrichten en wat er gedaan kan worden om de effecten te beperken. Er was maar één conclusie: de schade van het gebruik van kernwapens in bevolkte gebieden kan op geen enkele manier herstelt worden.
Niemand kan de humanitaire schade die kernwapens aanrichten ontkennen. Door de groeiende kennis over de werking en gevolgen van kernwapens, worden deze wapens steeds meer als illegitiem en onacceptabel gezien. Daarom hebben de meeste landen het gebruik van kernwapens onder alle omstandigheden al afgewezen.
Er zijn nog maar weinig landen die nog steeds vasthouden aan het idee dat kernwapens nuttig zijn en het mogelijke gebruik van kernwapens opnemen in hun veiligheid strategieën of -doctrines (minder dan 20% van de leden van de VN).
Ban de bom
Er zijn internationale verdragen die alle andere massavernietigingswapens (chemische en biologische wapens) en andere wapens verbieden die geen onderscheid kunnen maken tussen burgers en militairen (antipersoonsmijnen en clusterbommen). Het feit dat kernwapens nog niet verboden zijn is dan ook opmerkelijk.
Geen een wapen is geëlimineerd voordat het door een internationaal verdrag verboden is verklaard. Een verbod op kernwapens maakt het bezit en de inzet van kernwapens niet alleen illegaal voor landen, het is meteen het startpunt voor de volledige eliminatie. De overgrote meerderheid van de wereld staat inmiddels klaar om kernwapens te verbieden.
Foto: Xanthe Hall/IPPNW