Door: Jauke Lodder*
Vooral ‘Iran’ en ‘Noord-Korea’ zullen tijdens de PrepCom over het non-proliferatieverdrag in Wenen op de agenda staan. Toch is te hopen dat ruim 130 deelnemende landen ook het officiële thema van de bijeenkomst niet vergeten: vreedzame toepassing van kerntechnologie, schrijft Jauke Lodder, masterstudent Internationale Betrekkingen en Diplomatie aan de Universiteit Antwerpen.<p>Iedere vijf jaar wordt het non-proliferatieverdrag (NPV) onder de loep genomen tijdens een Review Conference. De betrokken staten komen bijeen om te praten over de afspraken die zij gemaakt hebben over non-proliferatie van kernwapens en ontwapening. Om deze conferentie voor te bereiden wordt er ieder jaar een Preparatory Committee georganiseerd waar ik, samen met zeven andere studenten, als deelnemer van de Crash Course van IKV Pax Christi bij aanwezig zal zijn. Deze PrepCom zal in het teken staan van vreedzame toepassingen van kerntechnologie. Officieel in ieder geval. Want de aanwezige diplomaten uit 131 landen zullen er vooral een eigen, actuele agenda op nahouden: nucleaire ontwikkelingen in Iran en de aangekondigde kernproeven van Noord-Korea..
Moeizame relatie
Toch is het ook goed te spreken over de vreedzame toepassingen van kernenergie. Kernenergie en de horizontale proliferatie van kernwapens onderhouden namelijk een moeizame relatie. In artikel IV van het non-proliferatieverdrag (NPV) staat dat staten met een kernenergiewens geholpen moeten worden met hun kernenergieprogramma. In datzelfde verdrag is ook opgenomen dat de betrokken staten en het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) er op moeten toezien dat achter dit programma geen kernwapenaspiraties schuil gaan. Een dubbele functie van het IAEA die de vraag oproept: “Hoe te leven in een wereld met kerntechnologie en zonder kernwapens?”
Verrijkt uranium
In eerdere blogs legden Joep en Ewa uit hoe energie uit verrijkt uranium opgewekt kan worden. In centrifuges wordt uranium verrijkt tot een niveau van 3 tot 5% uranium-35, dit laag verrijkt(tot 20%) is geschikt voor kernenergie. Wie laag verrijkt uranium (LEU) kan produceren is een kleine stap verwijderd naar hoog verrijkt uranium (90%). HEU is geschikt om wapens te produceren. Hoe kan het IAEA voorkomen dat expansie van nucleaire energie het risico van proliferatie van kernwapens met zich mee brengt? Regels zijn nodig om dit te voorkomen en in mijn ogen is het huidige regime niet in staat dit op een adequate manier te doen.Wat moet er gebeuren?
Een mogelijke oplossing is het verbeteren van het IAEA Safeguards Systeem. De slagkracht van het IAEA kan, met financiële middelen, worden vergroot waardoor schendingen en mogelijke schendingen in een vroegtijdig stadium gesignaleerd kunnen worden. Meer inspecties van het IAEA en meer mogelijkheden om bewijzen van kernwapenprogramma’s te verzamelen.
Multinationaliseren
Een andere oplossing, door George Perkovich en James Acton de radicale oplossing genoemd, is het multinationaliseren van de nucleaire fuel-cycle. Dit houdt in dit dat nucleaire faciliteiten eigendom zijn van een coalitie van staten of dat een internationaal orgaan hierop toe ziet. Je kunt zelfs verder gaan en dit orgaan eigendom maken van al het nucleaire materiaal. Dat een dergelijke oplossing om te voorkomen dat een energieprogramma misbruikt wordt voor proliferatiedoeleinden een lastige opgave is, mag duidelijk zijn. Allereerst is er geen eerder geval van multinationaal bezit van een grondstof wat de implementatie van een dergelijk systeem lastig maakt. Ten tweede doemt de vraag op welke staat het hoofdkantoor van deze multinational moet huisvesten en of staten hiermee akkoord gaan. Zullen staten überhaupt akkoord gaan met het uit handen geven van faciliteiten en nucleair materiaal? Wat als één staat vals speelt en besluit op eigen kracht het nucleaire proces te doorlopen? Genoeg bezwaren, maar ondanks dat is een collectief ownership van nucleair materiaal een manier om te voorkomen dat interesse in nucleaire energie gepaard gaat met horizontale proliferatie van kernwapens.
* Jauke Lodder is een van de Crash Course studenten. Jauke volgt een Master in Internationale Betrekkingen en Diplomatie aan de Universiteit van Antwerpen.