Door: Joep de Boer*
“Attentie, attentie! Reactor gestremd! Reactor gestremd!” schalt het luid uit een oude speaker door de presentatieruimte, hemelsbreed nog geen 50 meter verwijderd van de reactorkern. Een eeuwig lijkende stilte van nog geen seconde valt. Gevolgd met het haastige vertrek van dhr. Vonk, hoofd van de wacht. Gelukkig weet dhr. Klaassen, de spreker, ons snel gerust te stellen met de mededeling dat het hier gaat om een voorzorgsmaatregel naar aanleiding van een kritieke meetwaarde ergens in de reactor. Zo’n driemaal per jaar wordt de reactor automatisch stilgelegd naar aanleiding van zo’n kritieke meetwaarde. Geen probleem, legt dhr. Klaassen uit, mits de reactor weer binnen een halfuur op vol vermogen kan worden gebracht. Lukt dit niet dan moet de reactor een dag lang stil blijven liggen. De presentatie wordt enigszins aarzelend hervat totdat dezelfde oude speaker ons mededeelt dat de reactor weer op vol vermogen is, wat betekent dat wij eindelijk de reactor in kunnen! Een waanzinnig interessante rondleiding door de meer dan 50 jaar oude reactor volgt en geeft ons alle benodigde kennis over de kernreactor van Petten.
Je zult je nu echter wel afvragen wat wij, nucleaire diplomaten in spe, in zo’n kernreactor doen. Wat heeft zo’n kernreactor eigenlijk te maken met het maken van kernwapens? Worden er kernwapens in Petten gemaakt? Om deze vragen te beantwoorden heb ik het een en ander hieronder vereenvoudigd uiteengelegd.
Wat gebeurt er eigenlijk in een kernreactor?
In een kernreactor wordt een nucleaire kettingreactie op gang gebracht door het splijten van een uranium-235 atoom in twee lichtere atomen. Een uranium-235 atoom splijt wanneer er een neutron op af wordt geschoten, bij deze splijting komen er echter ook een aantal neutronen vrij welke op hun beurt andere uranium-235 atomen laten splijten, de kettingreactie is begonnen. Deze vrijgekomen neutronen kunnen ook worden gebruikt om Molybdeen te maken. Dit is een radioactieve stof die gebruikt wordt in ziekenhuizen voor diagnose van veelal kanker en gerelateerde ziekten. Naast de neutronen ontstaat er ook energie, in de vorm van warmte, bij het splijten van een uranium-235 atoom. Deze warmte wordt in een kernenergiecentrale omgezet in elektriciteit.
De reactor in Petten is een onderzoeksreactor en wordt niet gebruikt voor het opwekken van elektriciteit. Deze reactor wordt alleen gebruikt voor de productie van medische isotopen en voor wetenschappelijk onderzoek doormiddel van verschillende experimenten.
Wat is de relatie tussen een kernreactor en een kernbom?
In een kernreactor worden uranium-35 atomen omgezet in splijtstoffen en plutonium. Uranium bestaat in de natuur slechts voor 0,7% uit uranium-35 atomen en de overige 99,7% zijn uranium-38 atomen. Dit gehalte aan uranium is veel te laag om effectief te kunnen zijn in een kernreactor. Daarom wordt natuurlijk uranium verrijkt in aaneengeschakelde centrifuges totdat het voor 3-5% uit uranium-35 bestaat voor gebruik in kernenergiecentrales. Wanneer het uranium echter wordt verrijkt totdat meer dan 90% van het uranium uit uranium-35 atomen bestaat, oftewel weapons grade uranium, is het opeens omgezet in het meest essentiële onderdeel voor een kernwapen. Het is hierbij wel belangrijk om te weten dat het verrijken van uranium tot 90% een zeer complex proces is en vele malen meer centrifuge capaciteit vraagt.
Kernreactoren kunnen gebruik maken van laag- en hoogverrijkt uranium. De reactoren werkende op het hoogverrijkte uranium werken effectiever, maar hebben als nadeel dat het uranium dat ze gebruiken ook uitermate geschikt is voor het bouwen van een kernwapen! Heb je eenmaal dit hoogverrijkte uranium weten te bemachtigen dan is het bouwen van een kernwapen peanuts. De gevolgen zullen dan ook niet te overzien zijn wanneer terroristen of kwaadwillende staten verrijkt uranium in handen weten te krijgen. Amerikaanse onderhandelingen hebben er echter toe geleid dat de reactor in Petten in 2006 is overgestapt op laagverrijkt uranium. Een zeer kleine, maar belangrijke stap naar een veiligere (kernwapen vrije) wereld!
*Joep de Boer is een van de deelnemers van de Crash Course in Nuclear Diplomacy. Hij studeerde Bouwkunde aan de Hanzehogeschool Groningen. Momenteel volgt Joep een Master Innovation Sciences aan de Technische Universiteit Eindhoven.
—————————————————————————————————————————-
Foto’s van de Crash Course excursie naar de NRG in Petten en de andere workshops zijn de vinden op onze Facebookpagina: http://www.facebook.com/NoNukesNL.
—————————————————————————————————————————